Header Image

Bitcoin versus Goud: appels en peren?

Posted on Fri 05 October 2018 in algemeen

Dit artikel is een reactie op een klein stuk uit een debat, namelijk het Intelligence Squared debat "Bitcoin Is More Than a Bubble And Here To Stay" van april 2018 met Patrick Byrne en Tim Draper voor de stelling en Eric Posner en Gillian Tett ertegen. De voorstanders waren enorm zwak en gaven geen duidelijke onderbouwing voor hun argumenten dus werd het debat volledig terecht gewonnen door de tegenstanders.

Het debat bevatte veel clichéargumenten en onwaarheden zoals "Bitcoin wordt alleen gebruikt door criminelen", "de block chain staat volledig los van Bitcoin", "Bitcoin heeft geen intrinsieke waarde", "bij Bitcoin leg je je vertrouwen in een computer" en "Bitcoin kost teveel energie". Deze argumenten hadden simpel weerlegd moeten en kunnen worden door Byrne en Draper maar die hebben dat grotendeels nagelaten. Waar ik echter vooral op wil ingaan is een stuk uit het betoog van Gillian Tett (journalist van de Financial Times en sociaal antropoloog) waarin ze het volgende poneerde:

There's something out there that's completely portable. Something out there that doesn't require enormous amounts of electricity and let's not forget the fact that to create one Bitcoin requires the energy usage of a typical American household over two years. Last year, Bitcoin mining took up all the electricity consumption equivalent to Denmark. Next year, it'll be Argentina. But there's something out there that doesn't need that and it's terribly simple. It's called: gold.

Het eerste is triviaal onwaar. In tegenstelling tot Bitcoin heeft goud een fysiek volume en gewicht en de portabiliteit is daardoor beperkt.

Bij het beargumenteren voor goud gaf Tett aan dat goud naast de handelswaarde ook een intrinsieke waarde heeft omdat het gebruikt kan worden voor sierraden en tandvullingen. Hier sloeg ze de plank volledig mis. Er worden ook sierraden gemaakt van andere metalen en die zijn factoren goedkoper dan de gouden sierraden, dus kennelijk is de grondstof van het sierraad van doorslaggevende betekenis voor de prijs. Daarmee zijn sierraden een vorm van waardeopslag in goud en op dat punt heeft goud geen voordeel op Bitcoin. Ja, goud kent industriële toepassingen, vooral op gebied van electronica en medicijnen, maar dat is een fractie t.o.v. andere metalen zoals titanium, staal en koper. De waarde van goud ligt dus niet daar. Overigens wordt slechts ongeveer 12% van het goud in roulatie gebruikt voor industriële toepassingen en wordt het voor de rest grotendeels toegepast als waardeopslag, vooral in de vorm van sierraden. Als betaalmiddel is Bitcoin superieur aan goud omdat het gewichtloos, grenzenloos, programmeerbaar en veiliger is dan goud.

Wat me echter het meeste stak is dat er geklaagd werd over het "nutteloze" energieverbruik bij het "minten" van Bitcoin, maar er totaal niet stilgestaan werd bij het milieueffect van de goudmijn operaties.

Ten eerste is het energieverbruik bij Bitcoin verre van nutteloos en dient (anders dan bij goud) zeker niet primair voor het in omloop brengen van nieuwe Bitcoins. De bedoeling is het bereiken van een consensus binnen een gedistribueerd netwerk van computers die elkaar niet hoeven te vertrouwen en daarbij bepalen welke transacties wel en niet zijn goedgekeurd in het netwerk. De nieuwe Bitcoins zijn samen met de transactiekosten een stimulans voor de miners om zich aan de spelregels te houden en het feit dat ze keiharde pegels moeten neertellen voor het gebruik van energie zorgt dat ze zich ook aan de regels willen houden (zie verder mijn eerdere artikel).

Maar ook de mijnbouw van goud kost energie. Om appels met appels te vergelijken wil ik de prijs van goud en de prijs van Bitcoins in dollars tegen elkaar aanhouden. Tijdens het schrijven van dit artikel kost een kilogram goud US$ 38327. Op hetzelfde moment is de prijs van 1 Bitcoin US$ 6571. Om appels met appels te vergelijken moeten we kijken wat de milieuimpact is van 1 kilogram goud t.o.v. 5.8 BTC (laten we het afronden naar 6 BTC).

Als we als richtmiddel voor het bepalen van het energieverbruik bij Bitcoin uitgaan van de Antminer S9 (de top of the line Bitcoin mining hardware van een jaar geleden) dan kom ik op een schatting van 1520 GJ per 6 BTC. Dat is een factor 10 hoger dan bij de mijnbouw van goud, namelijk ca 175 GJ per kilogram goud. Ik laat daarbij buiten beschouwing hoe groen de gebruikte energie is in beide gevallen maar ik heb de indruk dat de uitstoot van kooldioxide in het geval van Bitcoin niet 10 keer zo groot is als dat van goud omdat bij de mijnbouw van goud er minder keuzemogelijkheden zijn van energieaanbieders.

Maar er zijn meer milieu aspecten dan alleen energieverbruik bij de mijnbouw van goud en die ontbreken bij het minten van nieuwe Bitcoins. Per kilogram goud uit de mijnbouw wordt ongeveer 300.000 liter water gebruikt (meer dan een derde van een olympisch zwembad), komt 150 kilogram aan cyaniden in het milieu terecht (moderne mijnbouw van goud gebruikt cyaniden i.p.v. kwik om goud te extraheren uit het rotsmateriaal) en wordt 1,5 miljoen kilogram afval rotsmateriaal gegenereerd. Wat dat allemaal tot gevolg kan hebben voor de leefomgeving in het gebied van een goudmijn valt o.a. te lezen in een studie van 2002 betreffende het Migori gebied in West Kenia.

Een ander opmerkelijk detail is dat de mijnbouw van goud meer dan 100 doden per jaar kost door mijnbouwongelukken in goudmijnen, vooral in Zuid-Afrika. Dit is een ongekend fenomeen bij Bitcoin.

Nu is niet al het "nieuwe" goud verworven uit de mijnbouw. Ongeveer 37% van het goud dat actief in omloop wordt gebracht is het gevolg van recycling. Zelfs de meest simpele deling van goud in kleinere porties vereist het verhitten van het materiaal tot boven het smeltpunt. Bij het recyclen van goud komen veel minder carcinogenen en zware metalen in het milieu terecht, maar het recyclen van goud vergt wel ongeveer 2,5 keer zoveel energie als de mijnbouw van dezelfde hoeveelheid goud. Om dat enigszins te vergelijken met Bitcoin zou je het kunnen afzetten tegen de transactiekosten die de miners toegekend krijgen om Bitcoin transacties goed te keuren, omdat het de transacties zijn waarbij Bitcoins worden opgedeeld, gecombineeerd en hergebruikt. Op dit moment bedragen die kosten ca 0,5% van de coinbase transactie (dat wat wordt toegekend aan de miner van het winnende block). Hergebruik van 1 kilogram goud kost dus ongeveer 50 keer zoveel energie als hergebruik van 6 Bitcoins.

Ik heb er alle begrip voor dat er geklaagd wordt over de grote hoeveelheden energie die gebuikt wordt in het proof of work algoritme van Bitcoin, maar laten we alsjeblieft niet doen alsof de impact van de mijnbouw van edelmetalen op het milieu schadevrij is. Verre van dat! Omdat de impact van Bitcoin mining beperkt is tot één milieueffect maar daarbij wel veel groter is dan dat van de goudmijnbouw is het lastig te zeggen welke milieuimpact in totaliteit groter is. Persoonlijk denk in de goudmijnbouw.

Enkele bronnen:

bitcoin goud